Η Ενιαία Υγεία είναι υπόθεση όλων μας, όχι μόνο των επιστημόνων που είναι ειδικοί στα διάφορα πεδία που καλύπτει. Αυτό επισημαίνει στην συνέντευξη που παραχώρησε στην ιστοσελίδα του Μεσογειακού Κέντρου Καινοτομίας για την Ενιαία Υγεία ο Καθηγητής Γεώργιος Τσάκος.
Προσθέτοντας ότι βιώσιμη ανάπτυξη δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς διεπιστημονικές και διατομεακές συνεργασίες.

Ο Γεώργιος Τσάκος είναι Καθηγητής Οδοντιατρικής στο Τμήμα Επιδημιολογίας και Δημόσιας Υγείας του University College of London και Επίκουρος Καθηγητής στη Σχολή Οδοντιατρικής του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια. Μετέχει, επίσης, στο Επιστημονικό Συμβούλιο του Μεσογειακού Κέντρου Καινοτομίας για την Ενιαία Υγεία.

Η συνέντευξη:
Ερώτηση: Τι ακριβώς σημαίνει Ενιαία Υγεία;
Απάντηση: Υπάρχουν σχετικοί ορισμοί, θα αναφερθώ σε αυτόν του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας που είναι συνοπτικός και ενσωματώνει τις βασικές έννοιες. Η Ενιαία Υγεία είναι μια συνολική και ολοκληρωμένη προσέγγιση για τη βελτίωση και προάσπιση της υγείας των ανθρώπων, των ζώων και του περιβάλλοντος. Η προσέγγιση αυτή είναι συνολική (ολιστική) γιατί αναγνωρίζει τη διασύνδεση της ανθρώπινης υγείας, της υγείας των ζώων και της περιβαλλοντικής υγείας. Περιλαμβάνει και αναφέρεται στο σύνολο του πληθυσμού (όχι μόνο σε συγκεκριμένες ομάδες) και επεκτείνεται στους βασικούς κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς προσδιοριστές της υγείας του πληθυσμού καθώς και τα αίτια για τα νοσήματα. Η Ενιαία Υγεία είναι επίσης μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, γιατί είναι διεπιστημονική και συνεργατική. Θεωρεί (σωστά) ότι η ευημερία των ανθρώπων, των ζώων και των οικοσυστημάτων είναι βαθιά συνυφασμένη και βιώσιμες λύσεις μπορούν να προκύψουν μόνο μέσα από τη συνεργασία διαφορετικών επιστημονικών πεδίων και κοινωνικών τομέων.

Ερώτηση: Σε πρακτικό επίπεδο, δηλαδή στην καθημερινότητά μας, πώς η Ενιαία Υγεία συμβάλλει στην προαγωγή και προάσπιση της Δημόσιας Υγείας;
Απάντηση: Κατ’ αρχάς, ας ξεκαθαρίσουμε ότι η Δημόσια Υγεία είναι ένας από τους βασικούς τομείς που συμμετέχουν στη διεπιστημονική προσέγγιση της Ενιαίας Υγείας, και άρα οι δύο έννοιες είναι αλληλένδετα συνδεδεμένες. ‘Ένα προφανές παράδειγμα: Η πρόληψη και αντιμετώπιση πανδημιών, π.χ. αυτή της γρίπης των πτηνών, έγινε επειδή περιορίστηκαν συγκεκριμένα νοσήματα που μεταδίδονται μεταξύ ανθρώπων και ζώων. Άλλο παράδειγμα: η λογική και μόνο όταν είναι αναγκαία χρήση αντιβιοτικών (στον άνθρωπο αλλά και στα ζώα) αποτρέπει αυτό που αποκαλούμε μικροβιακή αντοχή, δηλαδή να μην λειτουργούν σωστά τα αντιβιοτικά όταν πραγματικά τα χρειαζόμαστε, ένα μεγάλο θέμα δημόσιας υγείας. Οτιδήποτε λιγότερο από την ολιστική και διεπιστημονική/διατομεακή προσέγγιση της Ενιαίας Υγείας θα είχε πολύ χειρότερα αποτελέσματα. Επίσης, αναλογιστείτε τον αυξανόμενο αριθμό νοσημάτων που σχετίζονται με την περιβαλλοντική μόλυνση. Οι δράσεις της Ενιαίας Υγείας για την προστασία των οικοσυστημάτων και του περιβάλλοντος είναι κρίσιμες για την πρόληψή τους και την προαγωγή της υγείας του πληθυσμού.

Ερώτηση: Πόσο κομβικός είναι ο ρόλος της Ενιαίας Υγείας για την αναχαίτηση πανδημικών απειλών όπως αυτή που πρόσφατα βίωσε ο πλανήτης, καθώς και άλλου είδους απειλών, όπως η Επισιτιστική και Κλιματική κρίση;
Απάντηση: Οι αναμνήσεις και συνέπειες από την περίοδο της πανδημίας που βιώσαμε τα προηγούμενα χρόνια ήταν ένα κλασικό παράδειγμα της στενής αλληλεπίδρασης της υγείας των ανθρώπων, των ζώων, και του περιβάλλοντος. Η πρώτη εμφάνιση του ιού φαίνεται ότι έγινε στα ζώα και από εκεί μεταφέρθηκε στους ανθρώπους. Οι νόσοι των ζώων, με τη σειρά τους, ενισχύονται από την κλιματική κρίση και την περιβαλλοντική καταστροφή. Επίσης, η εξάπλωση και αντιμετώπιση της πανδημίας δεν ήταν η ίδια παντού, αλλά επιβάρυνε δυσανάλογα τις χώρες που είτε δεν είχαν είτε δεν ενεργοποίησαν σωστά υποδομές και μηχανισμούς δημόσιας υγείας και επηρέασε πολύ περισσότερο τα χαμηλότερα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα, διευρύνοντας τις ανισότητες στην υγεία. Η προσέγγιση της Ενιαίας Υγείας μπορεί να «απαντήσει» θετικά, προτεραιοποιώντας επαρκή συστήματα επιδημιολογικής αναφοράς και επαγρύπνησης και προάγοντας συντονισμένες δράσεις δημόσιας υγείας εστιάζοντας στους περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς προσδιοριστές της υγείας (τα λεγόμενα «αίτια των αιτίων») και στην ενίσχυση των συστημάτων υγείας.

Ερώτηση: Πώς μπορεί ένας ενεργός πολίτης να ενημερωθεί και να βοηθήσει στην προώθηση των σκοπών της Ενιαίας Υγείας;
Απάντηση: Η Ενιαία Υγεία είναι υπόθεση όλων μας, όχι μόνο των επιστημόνων που είναι ειδικοί στα διάφορα πεδία που καλύπτει. Αντιλαμβάνομαι ότι αυτό φαντάζει δύσκολο σε ατομικό επίπεδο, για τον καθένα από εμάς, αν σκεφτεί κανείς πόσο ευρύ είναι το φάσμα των θεμάτων της Ενιαίας Υγείας. Ωστόσο, το σημαντικό είναι ότι αυτά καλύπτονται συνεργατικά και συλλογικά, πρώτιστα από ομάδες ατόμων και λιγότερο σε ατομικό επίπεδο από μεμονωμένα άτομα. Άρα, η θετική απάντηση περνάει κατά κύριο λόγο μέσα από τις κοινωνικές πρωτοβουλίες και τις δράσεις ομάδων ενεργοποιημένων πολιτών, π.χ. για την προώθηση των εμβολιασμών, την προστασία του περιβάλλοντος, την κοινωνική συνοχή και άμβλυνση των ανισοτήτων στην υγεία κλπ. Σε αυτές, η διασύνδεση με τους ειδικούς επιστήμονες είναι σημαντική, αλλά οι δράσεις θα έχουν περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας και θετικής ενσωμάτωσης σε πολιτικές όταν οι πολίτες έχουν ενεργό ρόλο και συμμετοχή.

Ερώτηση: Είναι η Ενιαία Υγεία ένα επιπλέον εφόδιο όλων μας για την άμβλυνση των συνεπειών της Κλιματικής Κρίσης και την επίτευξη των στόχων της Βιώσιμης Ανάπτυξης;
Απάντηση: Προφανώς και σε σημαντικό βαθμό. Ως λογική, η Ενιαία Υγεία «διαπερνά» αρκετούς από τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) που έθεσαν τα Ηνωμένα Έθνη, και υπάρχουν παραδείγματα που η προσέγγιση της εφαρμόζεται σε σχετικά προγράμματα. Αναφερθήκαμε ήδη στη στενή της διασύνδεση με τη Δημόσια Υγεία, κατά συνέπεια και με τον Στόχο για Προαγωγή Καλής Υγείας και Ευεξίας (SDG3). Ο Στόχος για την εξάλειψη της πείνας (SDG2) συνδέεται με τη διατροφή και την επισιτιστική ασφάλεια, βασικά ζητήματα Ενιαίας Υγείας. Επιπρόσθετα, αρκετοί Στόχοι συνδέονται με την κλιματική κρίση και τη διαφύλαξη του περιβάλλοντος, π.χ. για καθαρό νερό και υγιεινή (SDG6), για την κλιματική δράση (SDG13), για τα οικοσυστήματα και τη βιοποικιλότητα (SDG14 και SDG15). Ωστόσο, ίσως ο σημαντικότερος να είναι ο 17ος Στόχος που αναφέρεται στην ανάγκη συνεργασιών για να επιτευχθούν οι Στόχοι, αφού η Ενιαία Υγεία προωθεί και αναδεικνύει διεπιστημονικές και διατομεακές συνεργασίες, που είναι απαραίτητες για την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης.